Vosak

Vosak je pčelinji proizvod koji one koriste za izgradnju saća u košnici. Proizvode ga mlade pčele radilice stare između 12 i 18 dana iz 8 pari žlezda na stomaku. Boja pčelinjeg voska je žuta, sa tim da može dobiti tamniju nijansju koliko se duže koristi u košnici.

Kada se pretopi ima intenzivan miris na med i propolis, a taj miris se vremenom izgubi. Pčelari ga nabavljaju u formi satnih osnova na kojima su formirane osnove osnove satnih ćelija. Na taj način se postiže pravilnija izgradnja saća.

Iz košnice se saće uklanja nakon dve ili tri godine, kada potamni. Do tog potamnjivanja dolazi je u ćelijama ostaju ostaci lutke nakon što pčela završi svoj razvoj. Takvo saće se pretapa i ponovo koristi u izgradnji satnih osnova.

Saće

Pčele proizvode saće od voska za potrebe izvođenja mladih pčela, skladištenja meda i polena. Za potrebe mladih pčela se prave idealne šestougaone ćelije, koje se pre nego matica u njih položi jaja poliraju propolisom. Posle izlaska mlade pčele iz ćelije na saću, za njom ostaje košuljica.

Vremenom saće postaje sve tamnije, jer iza svakog izleganja pčela ostaje po jedna košuljica. Takvo saće se menja posle 2-3 godine pošto se njegova unutrašnja zapremina smanjila i iz njih više ne mogu izlaziti u potpunosti funkcionalne pčele. Ćelije u kojima se othranjuju i izležu trutovi ne moraju biti idealne, ali svakako moraju biti veće.

Da bi se olakšao pčelama rad na izgradnji saća dodaju se sa novim ramovima u košnicu i satne osnove. To su u osnovi tanki listovi voska na kojima su izgrađene osnove ćelija. Nakon dodavanja satne osnove, pčele na tim osnovama nastavljaju izgradnju zidova ćelija saća. Ćelije za pčelinje leglo je pravilnog oblika za razliku od onih koje su namenjene da se koriste za trutove ili za odlaganje meda.

Proizvodnja voska

Na našim prostorima se ne pristupa proizvodnji voska kao nečemu što je cilj, već je on više sporedni proizvod proizvod. Saće se u košnicama zamenjuje svake druge ili treće godine i potom se pretapa,  tako dobija čist vosak. Još jedan način jeste kada se koriste ramovi građevnjaci za biološko suzbijanje varoe, pa se nakon uklanjanja trutovskog legla vrši njegovo pretapanje.

Ne traže svi kupci jednak kvalitet voska pa je iz tog razloga uvedena i klasifikacija:

• vosak prve klase – on je bele ili svetlo žute boje, nema primesau njemu, ima prijatan mirisa na med i dobijen je iz saća sa ramova građevnjaka,
• vosak druge klase – ova klasa je žute do svetlo mrke bojei ne sadrži primese. Vosak može biti malo neujednačen po boji.
• vosak treće klase – boja je sive mrke, ili tamno mrke i neujednačena, sa tamnim slojem do 1/2 debljine pogače. ova klasa vosaka je dobijena prilikom prerade ili je oštećen vosak i dobijen presovnjem od voskovarine.

Vosak može da se pretapa na više različitih načina, navešću najčešće:

• pomoću ključale vode
• pomoću vodene pare
• pomoću elektičnog grejača
• sunčanim topionicima
• hemsiskim sredstvima

Kada se izvade ramovi koji će se pretapati, to se treba uraditi što je pre moguće da ga ne bi oštetio voskov moljec. Vosak se topi na temperaturama između 56 i 64ºC, kao temperature ključanja su navedene 80 do 84ºC. Ukoliko je količina vode u vosku manja i temperatura ključanja postaje veća što za rezultat ima da na 180ºC ključa čist vosak.

Veoma se često na tržištu pojavljuju kopije pčelinjeg voska, koji se može odmah prostim pregledom prepoznati. Sama struktura površine se veoma teško može napraviti da izgleda kao ispravan vosak. Sredstva koja se koriste za proizvodnju lažnog voska su parafin, cerezin,loj, stearin, kalafonijum i biljne vrste voska kojima se još dodaje žuta boja.

Upotreba pčelinjeg voska

Verovatno se najveći deo voska vrati u košnice kao satne osnove, ali treba znati i da vosak ima upotrebu u 76 industrijskih grana. Svakako su najznačajnije kozmetika i medicina. Takođe se veoma često koristi za impregniranje materijala kao što su papir, drvo ili tkanina da bi se zaštitili od vlage. Najpoznatija primena voska je za sveće, mada su ga polako iz te oblasti potisnuli drugi materijali.

Za potrebe industriske proizvodnje se vosak razvrstava na žuti vosak (Cera flava) i na beli vosak (Cera alba). Beli vosak je svetle boje i on se vadi odmah nakon što pčele od njega naprave saće. Uglavnom se koristi za potrebe kozmetike i medicine. Žuti vosak ipak predstavlja većinu proizvedenog voska i on se koristi za sve potrebe.

Teme na poljoinfo forumu:

• Pretapanje voska
• Čuvanje saća preko zime od voskovog moljca